مکرر شنیده ایم عده ای در چند سال اخیر در نقد جریان اصلاحات می گویند: «چرا تحلیلگران اصلاح طلب بعد از گذشت چند سال از عمر دولت روحانی، هنوز از پرسشها و مصائب دول
احمدي نژاد ما را رها نمي كند
عبارات مهم : انجمن
مکرر شنیده ایم عده ای در چند سال اخیر در نقد جریان اصلاحات می گویند: «چرا تحلیلگران اصلاح طلب بعد از گذشت چند سال از عمر دولت روحانی، هنوز از پرسشها و مصائب دولت های نهم و دهم سخن می گویند و از عملکرد دولتی که از آن حمایت کرده اند، کارنامه ای ارائه نمی دهند؟» حتی بعضی به آیه «تلک أُمّة قد خلت لها ما كسبت و لكم مّا كسبتم و لاتسئلون عمّا كانوا یعملون» (بقره: ١٣٤) تمسک جسته و می گویند: «شما را چه به گذشتگان؟ آنها هرچه کردند در پیشگاه خداوند جواب گو هستند؛ شما مسئول اعمال خودتان هستید».
احمدي‌نژاد ما را رها نمي‌كند
من منکر اشتباه های دولت های یازدهم و دوازدهم نبوده و نیستم و در چندین مقاله و گفت و گو مواردی را مطرح کرده ام؛ ولی اعتقاد دارم خطای دولت محمود احمدی نژاد به قدری بوده است که تا سال های سال گریبان کشور را رها نخواهد کرد و ملت کشور عزیزمان ایران تاوان آن را بعد خواهند داد. در اینجا مورد نیاز به ذکر است که نشانه این مقاله، نه پرداختن به اشخاص بلکه کالبدشکافی یک تفکر سیاسی است تا کمک شود جامعه مجددا در دام آن نیفتد. بعد مباحث از جنس حملات امروز راست سنتی به یار پیشین ارزش نیست؛ چنان که اعتقاد دارم یاران مدیر جمهور سابق اگر در چارچوب قانون اساسی خواستار حقوقی ازجمله دادگاه علنی هستند، باید خواسته آنها اجابت شود.
پرسش محوری این است که چگونه می شود همه اسباب بزرگی آماده باشد، ولی کسی نتواند از آن بهره ای ببرد؟ به قول حافظ «اسباب جمع داری و کاری نمی کنی». حدفاصل سال های (١٣٨٤-٩٢) دریچه جمعیت جوان به روی ما باز بود و سرمایه فراوانی نیز از قِبل فروش نفت به دست آوردیم، ولی دریغ از ایجاد شغل. متأسفانه «پوپولیسم موعود گرا» همه چیزمان را بر باد داد؛ سرمایه ملی، سرمایه مادی و سرمایه معنوی مان را. پوپولیسم گونه های مختلفی دارد که خطرناک ترین آنها «پوپولیسم موعودگرا» است که آثار دیرپایی از خود بر جای می گذارد.
مکرر شنیده ایم عده ای در چند سال اخیر در نقد جریان اصلاحات می گویند: «چرا تحلیلگران اصلاح طلب بعد از گذشت چند سال از عمر دولت روحانی، هنوز از پرسشها و مصائب دول
پوپولیسم چیست؟
پوپولیسم سرمایه آتی یک کشور را به روز کرده و در وقت حال، بی آنکه مسئولیت تعهدات، وعده ها و چک های بلامحل خود را بر عهده بگیرد، منابع را به قصد کسب پایگاه مردمی و جلب محبوبیت خرج می کند و از آنجایی که ذاتا ضدالیت هست، در جهت تحکیم گفتمان خود، «یقه آبی» را علیه «یقه سفید» می شوراند و به طور مستمر از تمایزات میان فواید و عوام سخن می گوید.
فرد پوپولیست جهت مثال به منطقه ای بی آب می رود و دستور حفر چاه صادر می کند و در واقع با اتکا به برق ارزان، ذخایر آب را از میان می برد؛ در این قبیل فرایندها، رضایت مردم حاصل می شود، ولی به قیمت تاراج منابع. یا می بینیم فرد پوپولیست نزد مردم بی مسکن می رود و در حالی که بسترها فراهم نیست، در بیابان پروژه مسکن انبوه را کلید می زند؛ در اینجا نیز مردم عاجلا راضی می شوند، ولی نمی دانند مسکن مهر توانایی سکونت ندارد و مآلا بر سرشان آوار می شود. بر همین سیاق، به همه دهک ها یارانه می دهد و آن را پول امام وقت می خواند و قس علی هذا. بنابراین می توان گفت فرد پوپولیست دنبال مردم راه می افتد و منافع زودگذرشان را اجابت می کند. او جهت تحقق وعده های انباشته، رفقایش را استخدام می کند و در نتیجه دولت را فربه و ثروت ملی را از بین بردن می کند. مورد نیاز به توضیح است که واژگان «حیف» و «میل» به ترتیب به «ناکارآمدی» و «فساد» راجع هستند و لزوما برگرفته از ادبیات مرسوم نیستند. جهت تقریب به ذهن، «حیف» ها مشمول بر به باد دادن درآمد نفتی، بی کفایتی در ایجاد شغل، رشد منفی و همچنین تورم نزدیک به ٤٠ درصد و «میل» ها مشمول بر انواع انگل هایی می شود که مدت ها از بدن دولت ارتزاق کرده و سال ها وقت می برد تا دستگاه قضائی [اگر بخواهد و بتواند] ردشان را بگیرد و آنها به سزای اعمالشان برساند.
پوپولیسم موعودگرا چیست؟
احمدي‌نژاد ما را رها نمي‌كند
پوپولیسم موعودگرا چنان که ذکر شد، خطرناک ترین گونه پوپولیسم هست؛ لیکن جهت خود رسالت الهی نیز قائل هست؛ پوپولیست های موعودگرا خود را مسیحایی قلمداد می کنند که از طرف خدا مأمور به رهانیدن مردم از آلام و زحمت ها شده است اند.
این نوع پوپولیسم حوزه های گسترده ای مانند تفکر، زندگی، اخلاق، سیاست و… را در بر می گیرد. جهت آشنایی بهتر آن می توان به نارودنیسم اشاره کرد. نارودنیک ها در سال های دهه ١٨٧٠ جهت بسیج مردم علیه «الیت» حاکم در جامعه روسیه به میدان آمدند؛ ایده نارودنیسم بر الغای مالکیت فئودالی، حمایت از دهقانان و ایجاد جامعه کمونیستی بنا شده است بود، ولی در وقت تبلیغ چندان محل استقبال خلق روس قرار نگرفت. تئوریسین های نارودنیسم اعتقاد بودند روشنفکر باید خود را به لحاظ اخلاقی با خلق همراه و آرزوی بزرگ شهری اخلاقی بنا کند.
مکرر شنیده ایم عده ای در چند سال اخیر در نقد جریان اصلاحات می گویند: «چرا تحلیلگران اصلاح طلب بعد از گذشت چند سال از عمر دولت روحانی، هنوز از پرسشها و مصائب دول
این سنخ عبارات و دنباله روی نارودنیک ها از خواسته های عاجل خلق، باعث شد لنین که حزب را پیشاهنگ توده ها می دانست، راجع به آنها به کنایه بگوید: «اینان اسب را دنبال ارابه می بندند». در ادامه راه، تضادی اساسی میان این پوپولیست های روس به وجود آمد و در میان آنها این پرسش مطرح شد که باید بر مبارزه سیاسی تأکید بیشتری بگذارند یا بر تبلیغات سیاسی؟ لشک کولاکوفسکی در کتاب «جریان های مهم در مارکسیسم»، این دوگانگی را این گونه شرح داده است: «مشی نخست [مبارزه سیاسی] عملا به این معنی بود که آنها می بایست جهت آزادی های قانونی و جهت لیبرال شدن روسیه، بر طبق الگوی تجربی، مبارزه می کردند. ولی معضل پوپولیست ها این بود که چنین مشی ای با آرزوی بزرگ های سوسیالیستی ارزش دست کم در ظاهر تضاد داشت. اگر روسیه را نظامی لیبرالی و پارلمانی دربر می گرفت، آن وقت چشم انداز نیل به سوسیالیسم هم به آینده ای نامعلوم [موکول] می شد؛ لیکن بعید به نظر می رسید که سوسیالیسم بتواند از راه گزینش و نمایندگی عمومی به قدرت برسد. منادیان ایدئولوژی سنتی پوپولیستی ناگزیر سیاست تبلیغات و آموزش انقلابی را ترجیح می دادند و در عین حال، هم با فکر وحدت با لیبرال ها (که در آن وقت شمارشان اندک بود) مخالفت می کردند و هم با فکر تسخیر قهرآمیز قدرت.» (١:٣٦٧-٣٦٨) دوگانگی پدیدآمده منتج به آن شد که این پوپولیست ها به دو گروه تقسیم شوند؛ گروهی با محور فعالیت تبلیغی و گروه با محور فعالیت تروریستی.
با وجود تعاریف و مصادیق در دو حوزه تاریخ و اندیشه به زعم بعضی نمی توان تعریفی دقیق از پوپولیسم موعودگرا به دست داد. جهت نمونه فدوتوف، فیلسوف و الهی دان اهل روسیه، پوپولیسم موعودگرا را این چنین تعریف کرده هست؛ «همه چیز از خلق، همه چیز جهت خلق». وی توضیح می دهد: «در روسیه «همه چیز جهت خلق» به معنی قربانی کردن همه ارزش های فرهنگی در راه رفاه خلق است و «همه چیز از خلق» به این معناست که خلق خود را منشأ همه منابع تصور کنند، به خصوص ارزش های اخلاقی.» (٢:٢٧) ولی همین نویسنده تعریف خود را تا حدودی گمراه کننده خوانده و آن را مشابه تعریف کلاسیک از مفهوم دموکراسی می داند.
احمدي‌نژاد ما را رها نمي‌كند
باری، با غور در دیگر تعاریف می توان این گونه گفت که در پوپولیسم موعودگرا مردم قدسی تلقی شده است و در جایگاه خدایی می نشینند. اساسا بذر پوپولیسم در کشورهایی با فرهنگ دینی و در غیاب احزاب سیاسی جوانه می زند؛ به نحوی که شخصیتی کاریزماتیک در زمانه ای که شکاف های اجتماعی به حداکثر خود رسیده اند، در قامت منجی در میان مردمِ رهاشده و مأیوس ظاهر شده است و آنها را هدایت می کند. پوپولیسم موعودگرا با اصول و شعارهای ثابت، در لباس های گوناگون و در کشورهای متفاوت ظهور کرده هست. چاوزیسم در میان موج سوم پوپولیسم آمریکای لاتین یکی از نمونه های آشنا جهت مردم کشور عزیزمان ایران است.
هوگو چاوز با اتکا بر درآمد نفتی ونزوئلا و با نشانه جلب رضایت فقرا، سیاست بازتوزیع ثروت را تحت عنوان «اقتصاد اجتماعی» در پیش گرفت. «این سیاست ها مشمول بر بازتوزیع ثروت، اصلاحات ارضی، دموکراتیک سازی محل کار و ایجاد تعاونی هایی بود که مالکانش، کارکنانش بودند و چاوز عنوان «مأموریت بولیوار[ی]» را جهت آنها برگزیده بود… هزینه هایی که او پیوسته در امور اجتماعی می کرد موجب شد پولی جهت آینده باقی نماند.» (٣:٣٤٦) چاوز خود را نه تنها منجی ونزوئلا و آمریکای لاتین بلکه نجات دهنده یک جغرافیا معرفی می کرد و بر اساس ثروت ملی و گرایشی که ذکر آن رفت، بر آن بود، غرب، کشورهای سرمایه داری و دنیا را تحت نفوذ خود در آورد.
از این رو آمریکا را دشمن مهم خود قلمداد می کرد و مدام در شیپور دشمن خارجی می دمید و با ساختن دوگانه های «خدا و شیطان»، «حق و باطل» و… تنش های داخلی و بین المللی را افزون می کرد. در نمونه ای دیگر می توان به نمونه رومانی و به طور مشخص انتخابات سال ٢٠٠٤ این کشور اشاره کرد. در آن انتخابات چه در شعارهای مدیر جمهور منتخب و چه در شعارهای دیگر کاندیداها گرایش به پوپولیسم موعودگرا مشاهده می شود. جهت نمونه می توان به شعارهای کمپین انتخاباتی جیجی بکالی اشاره کرد که در آن از برگزیدگی مذهبی و رسالت الهی سخن گفته و حول شعار هایی مانند «قسم به خداوند، رومانی را خواهیم ساخت همانند خورشید در آسمان» یا «من [بکالی] رومانی را آن گونه که خداوند می پسندد، عوض کردن می دهم» مانور تبلیغاتی داده می شد. باسسکو پیروز آن انتخابات نیز جهت خود چنین رسالتی قائل بود و در قامت مسیح، خود را منجی مردم رومانی معرفی می کرد. همچنین می توان به نمونه هایی دیگر از جنبش های پوپولیستی موعودگرا مانند عثمان دن فودیو و محمد احمد المهدی نیز اشاره کرد؛ شخصیت های متمهدی که یا از سوی مردم «مهدی» خوانده می شدند یا شخصا خود را «مهدی» معرفی می کردند.
پوپولیسم موعودگرایِ وطنی
برای آنکه نشان دهیم پوپولیسم موعودگرا چه آثار دوام از خود به جای می گذارد، به نمونه ای وطنی در عصر مشروطه اشاره می کنیم. در ایران، از نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی مناسبات زمین داری و روابط زمین دار-دهقان بالاخص در مناطق شمالی کشور دستخوش تحولاتی شد و تاجران و سرمایه گذاران خارجی رغبت بیشتری جهت تجارت در کشاورزی، ماهیگیری و… نشان دادند. این امر، ورود شرکت های خارجی، انعقاد قراردادهای طویل المدت جهت برداشت و صادرات محصولاتی همچون چای، زیتون، ماهی، ابریشم و… را در پی داشت. مناسبات حاکم میان کارگر و کارفرما در این برهه، چندین اعتصاب و شورش را به همراه داشت.
این شورش ها نخست از سمّاکان گیلان شروع شد، سپس به دیگر اصناف سرایت کرد تا اینکه دست آخر دهقانان منطقه، علیه زمین داران و اربابان شوریدند و یک صدا گفتند دیگر به اربابان اجاره نمی پردازیم. در این هنگام انجمن رشت به عنوان ورود و در بیانیه ای دستور پرداخت اجاره بهای عقب افتاده اراضی را صادر کرد؛ مجلس شورای ملی نیز اقدام دهقانان را محکوم و دستوری مشابه انجمن رشت صادر کرد. در این هنگام جمال شهرآشوب و رحیم شیشه بر، دو نفر از صنعتگران انجمن رشت بر خلاف نظر انجمن متبوع ارزش به میدان آمده و از دهقانان جانبداری می کنند و نهایتا از انجمن اخراج می شوند ولی در مقابل، مورد حمایت دهقانان و صنعتگران گیلان قرار می گیرند. ژانت آفاری، پژوهشگر ایرانی-آمریکایی در این باره می نویسد: «…در خرداد ١٢٨٦، شهرآشوب جهت تشکیل انجمن محلی به منطقه لشت نشا فرستاده و در آنجا به عنوان حامی دهقانان ظاهر شد؛ ٤هزار گونی از برنج های ارباب را میان آنان توزیع کرد و اجاره بها و مالیات هفت سال گذشته را بخشید.
وی نهایتا خود را سیدجلال الدین شاه نامید و توده دو-سه هزارنفری را گرد خود جمع کرد.» (٤:١٥١) دهخدا نیز ماجرای فوق را در صوراسرافیل ذیل یادداشتی با عنوان «ظهور جدید» این گونه روایت می کند: «اگر به يك مسلمان ايراني بگويند مؤمن آب دماغت را بگير، مقدس چرك گوشَت را پاك كن، دشمن معاويه! ساق جورابت را اوج بكش كار به اين اختصار براي اين بيچاره مشقت و مصيبت بزرگي است! ولی اگر بگويي آقا، پيغمبر شو، جناب، ادعاي امامت كن، حضرت نايب امام باش، فورا مخدومي چشم ها را با حالت بهت به دَوران مي اندازد، صورت را حالت حُزن مي دهد، صدايش خفيف مي شود و بالاخره سينه اش را سپر تير شماتت محجوبين، منافقين و ناقضين عصر مي سازد، يعني تمام ذرات وجود آقا براي کم کردن وحي و الهام حاضر مي گردد، منتها در روزهاي اول صدايي مثل دَبيبِ نَمْل يا طنين نَحْل به گوش آقا رسيده، بعد از چند روز جبرئيل را در كمال ملكوتي اش به چشم سر مي بيند… عجب هست، با اينكه امروز مزاياي دين حنيف اسلام بر همه دنيا مثل آفتاب روشن شده، با اينكه آن همه آيات محكمه و اخبار ظاهره در امر خاتميت و انقطاع وحي بعد از حضرت رسالت پناهي وارد گرديده، با اينكه اعتقاد به تمام اين مراتب از ضروريات دين ماست، باز تمام اين پيغمبران دروغي و نواب كاذبه همه دنيا را مي گذارند و در همين قطعه خاك كوچك، كه مركز دين مبين اسلام هست، کم کردن اجلال مي فرمايند. يك نقطه اولي، يك جمال قدم، يك صبح ازل، يك من يظهره الله و يك ركن رابع در هيچ يك از كوهستان هاي فرنگستان و در هيچ يك از دهات آمريكا به امر قانون و به حكم عموميت معارف، قدرت ابراز يكي از اين لاطائلات را ندارد و اگر هزار دفعه جبرئيل براي اظهار بعثت امر صريح بياورد از روي ناچاري جواب صريح مي گويد. ولی ماشاءالله خاك پربركت ايران در هر ساعت يك پيغمبر تازه، بلكه نعوذ بالله يك خداي جديد توليد مي نمايد و عجيب تر آنكه هم به زودي پيش مي رود و هم معركه گرم مي شود! … براي اثبات همه اين مراتب دليلي واضح تر از اين مكتوب نيست كه از رشت رسيده و هر مسلمان صاحب غيرت را دچار حيرت مي كند: سيدجلال وكيل معروف به شهرآشوب كه چندي قبل در رشت به واسطه ارتكاب خلافي در حبس حكومت بود، زن و اطفالش با قرآن به انجمن ملي رشت آمده و خلاصي او را خواستگار شدند.
وكلاي انجمن براي ترحم به اطفال صغير او محبوس را از حكومت خواسته و بعد از اثبات تقصير به مجازات خودش رسانده مرخصش كردند. سيد استدعا كرد حالا كه انجمن ملي مرا از حبس رهايي داده، بايد در تمام عمر در خدمت همين انجمن باشم. وكلا هم اجازه داده سيد مدتي مشغول خدمات انجمن رشت بود تا اينكه در لشت نشاي جناب امين الدوله، رعايا به واسطه فقر و فلاكت به شورش و هيجان مجبور شدند. از طهران تلگرامي براي سد جلو بي نظمي به انجمن رشت و جناب حاجي ميرزا محمدرضا كه طرف اطمينان انجمن اند و قبوليت عامه دارند، به برطرف غائله مأمور شدند و سيدجلال وكيل مزبور را نيز همراه بردند. بعد از آنكه اندك سر و صورتي به كارهاي آنجا دادند، حاجي ميرزا محمدرضا به رشت مراجعت كردند و سيدجلال براي اينكه از امنيت آنجا كاملا مطمئن شود، در لشت نشا ماند كه بعد از چند روز مراجعت كند.
همين كه حاجي ميرزا محمدرضا مراجعت كردند، سيد شهرآشوب خوابي مي بيند كه امام عليه السلام فرموده اند تو نايب من هستي و در مدت هفت سال كه هنوز از غيبت من باقي هست، از جانب من رئيس و پيشواي امتي، قول تو قول من، كرده تو كرده من است… كاغذ خيلي مفصل است ولي خلاصه مطالب اين است كه سيد در مدت چند روز دوازده هزار مريد و اعتقاد پيدا كرده و ماليات هفت ساله را به اهالي آنجا بخشيده و وعده داده است كه عن قريب خود حضرت ظهور مي كند و آن وقت ديگر هر چه فرمودند همان طور واکنش‌ها خواهيد كرد. چندين دفعه از انجمن رشت كاغذهاي سخت به شهرآشوب نوشته اند، در جواب گفته آن كاغذها معني ندارد و به اطمينان حمقا دلگرم است و هر دفعه هم امر كرده است كه پنج تومان به حامل رقعه بدهند و عجب آنكه به محض فرمودن اين يك كلمه صد نفر هر يك با پنج تومان حاضر مي شوند كه به حامل كاغذ بپردازند و بر يكديگر در اطاعت امر آقا مسابقت بورزند».
بنا به دیگر روایات، شهرآشوب در مدت حضور در منطقه لشت نشا بخشی از اراضی خاندان امین الدوله را نیز میان دهقانان و ساکنان منطقه تقسیم کرده هست. از جنبش جنگل تا دوره پهلوی با نقش آفرینی افرادی چون زن فخرالدوله و… مالکیت اراضی مذکور دچار تحولات زیادی شد ولی تا چندین دهه عوارض حاتم بخشی شهرآشوب پابرجا ماند تا آنجا که حتی ردپای عنوان به دعاوی بعد از انقلاب نیز کشیده شد. چنانکه می بینیم وقایع مورد بحث در مدتی محدود و در یک شهر کوچک رخ داد ولی آثار آن تا مدت ها گریبان دولت مرکزی را گرفت. حال با کمی تأمل می بایست این پرسش را مطرح کنیم که آثار فعالیت هشت ساله دولت احمدی نژاد، که نه تنها در یک کشور بلکه در سطح دنیا صورت گرفت، چه وقت از میان خواهد رفت؟
رئیس دولت نهم، در انتخابات ریاست جمهوری سال ١٣٨٤، از راحت زیستی، عدالت خواهی و احقاق حق مردم سخن گفت و به زعم آقای مصباح یزدی با «دعاهاي خاصي که به وجود مقدس حضرت ولي عصر (عج) شد» نهایتا در قامت منجی مردم بی پناه به پاستور ورود کرد. البته این گرایش و شیوه تبلیغی وی محدود به دوره تبلیغات انتخابات نبود؛ چنانکه فی المثل بعد از گزینش شدن اظهار داشت، نمی خواهد به کاخ ریاست جمهوری برود [و کاخ نشین شود] هر چند مدتی بعد اظهار داشت، الزامات امنیتی و پاره ای از پرسشها وی را به عهدشکنی واداشته است.
وی سپس مانند نارودنیک ها، استراتژی «به میان مردم رفتن» را پیش گرفت و سفرهای استانی را کلید زد. شعار «همراه مردم بودن» احمدی نژاد کارگر افتاد! آنگونه که وی در اجلاس شکرانه اتحاد دولت، قوه قضائیه و مجلس گفت: «امسال که گذشت به نیویورک رفتیم، سال قبلش سفیر ما گفت یکی از سناتورهای دموکرات می خواهد با شما ملاقات کند. آمد گفت فلانی ما در حزب مان تصمیم گرفتیم در انتخابات از همین شعارها و جهت گیری های ملت کشور عزیزمان ایران استفاده کنیم، بعد اسم برد، ما می خواهیم شعار عدالت، تحول، شعار همراه مردم بودن بدهیم. آیا شما حمایت می کنید؟ من به ایشان گفتم اینها حرف های خیلی خوبی هست. اگر شما واقعا دنبال اینها باشی، طبیعی است که ملت کشور عزیزمان ایران حمایت می کند. نمی خواهم وارد شرح بشويم. بالاخره از این اتفاقات زیاد می افتد، جلسات زیاد هست. می خواهم تراز ملت کشور عزیزمان ایران را ببینید. نگاه دنیا به کشور عزیزمان ایران امروز و انقلاب اسلامی کجاست».
احمدی نژاد در سیاست خارجی نیز شیوه های خاص خود را در پیش گرفت. چنان که یکی از نویسندگان می نویسد: «[احمدی نژاد] کوشید بیش از آنکه سوژه اخبار باشد، به تولیدکننده خبر بدل شود.» (٥:٩٦٧) عملکرد مدیر دولت نهم استثنا و بی قاعده بود. او بنا به تعبیری استراتژی «شطرنج در برابر کاسپاروف» را به کار بست و در مناسبات جهانی خلاف قواعد بازی و آینده نگری ناپذیر عمل کرد؛ هولوکاست را افسانه نامید، از محو قریب الوقوع اسرائیل سخن گفت و حتی به تقابلی بزرگ در عرصه بین المللی نیز اشاره کرد؛ تقابلی که مقدمه ظهور حضرت قائم است.
احمدي نژاد ما را رها نمي كند
البته باید اشاره کرد در گفتار و صحبت مدیر دولت معجزه هزاره سوم کاربرد کلماتی مانند ظهور صغری، موعود، مسیح، مهدی و عباراتی مانند الهامات الهی و هدایت اولیا فراوان هست؛ از صحبت در جمع علما و روحانیون آذربایجان غربی که از دیدار با علمای بزرگ مسیحی! و موعودیت در مسیحیت و اسلام پرده برداشته شد تا صدور خبر تسلیت جهت فوت هوگو چاوز که احمدی نژاد بازگشت چاوز به همراه مسیح را بشارت داد! بنابراین نمی توان اطلاق عنوان مزبور و تبلیغات متعاقب آن را ناآگاهانه و تصادفی قلمداد کرد.
رئیس دولت نهم در کارها زمینی خود نیز تلاش کرد حمایت سه گروه مهم حامی دولت اصلاحات، جوانان و زنان و طبقه کارگر را به دست بیاورد. او به همین منظور از «وام ازدواج، ورود بانوان به استادیوم های فوتبال و…» سخن گفت و در ادامه جهت تمدید حضور خود در پاستور به اقداماتی در حاشیه شهرها دست زد که بارها از آنها سخن به میان آمده است.
اکنون جهت نشان دادن تبعات درازمدت کارها دولت های نهم و دهم به نمونه میلیاردر نفتی استشهاد می کنیم.
فردی گمنام به نام بابک زنجانی با پیشینه ای نامشخص به اقتصاد کلان کشور و معاملات نفتی وارد شد؛ حمایت چندین عضو کابینه را جلب کرد، بر پایه بانک های جدیدالتأسیس و اغلب کاغذی اش و همچنین بهره گیری از دلال های چندملیتی پیشنهاد «دور زدن تحریم ها» را روی میز صاحبان تصمیم گذاشت. دولت روحانی از میزان بدهی، تعهدات و اموال زنجانی و همچنین امکان بازپرداخت بدهی او سخن گفته هست؛ ولی غرض از طرح این مثال آن است که فارغ از وصول شدن یا نشدن بدهی نفتی، براساس تصمیمی برآمده از یک بوروکراسی فاسد، صورت نهاد دولت و وزارتخانه های درگیر در داخل [و نزد مردم] و با مطرح شدن نام افرادی مانند رضا ضراب [و مناسبات فرامرزی]، وجهه و روابط بین المللی جمهوری اسلامی فدای مدیریت جهانی شد؛ تا آنجا که بعد از گذشت چند سال از آن رخداد هنوز شاهد کشف ابعاد تازه پرونده هستیم؛ بی آنکه اساس عنوان براق شده است باشد.
مؤخره
نتیجه آنکه بعد از دولت روحانی نیز همچنان با گزاره «دوره احمدی نژاد» مواجه هستیم. چه سکان دولت در دست اصلاح طلبان باشد، چه در دست اصولگرایان. متأسفانه باید گفت ریشه های پوپولیسم موعودگرا با آن همه عوارض پیدا و پنهان هنوز خشک نشده است و افرادی از قشرهای متفاوت در پی آبیاری آن هستند. چنان که شاهد بودیم، مدیر جمهور سابق بعد از اتمام دوره ریاست جمهوری، در تجمع هوادارانش در نارمک به ملاقات خود با نایب امام وقت اشاره کرد و گفت: «باید به سمت امام برویم. (زمزمه جمعیت حاضر: ان شاءالله). عطر او پیچیده است.
همه جای دنیا الان بحث امام هست. اندیشمندان، صاحب نظران، حتی مردم عادی… یک وقت هنگامی که اسم امام می آمد، مقاومت می شد و انگ و برچسب می زدند. البته الان هم یک عده می زنند؛ ولی دیگر از اینها عبور کرده ایم. الان شاهد استقبال هستیم.» (خبرگزاری ایسنا، ١٤ مرداد ١٣٩٢) یکی دیگر از یاران بهاری نیز در همایش «خادم مظلوم» به صراحت اعلام کرد: «در آینده ای نزدیک احمدی نژاد که در تبعیت از نیابت امام عصر (عج) سنگ وفاداری را به طور کامل گذاشت و وفادارترین و هوشمندترین پیرو امام وقت بود و نیابت او را تبعیت می کرد، ان شاءالله در رجعتی دیگر همراه با امام عصر (عج) حکومت مطلوب را پیگیری خواهد کرد». (خبرگزاری فارس، ٣ تیر ١٣٩٢).
اکنون، خطر پیش رو آن است که مردمی که زیر خط فقر قرار دارند، به هر پیشنهادی آری بگویند. زیاد کردن متقاضیان دریافت یارانه نقدی در دولت یازدهم حاکی از آن است که مردم به چشم انداز نهاد دولت در کشور عزیزمان ایران امیدی ندارند و تنها در امروز ارزش سیر می کنند. در این اوضاع با وجود آنکه جامعه تا حد زیادی به لحاظ معرفتی آگاه شده است ؛ ولی ممکن است اسیر مسئله اقتصاد شود و به پوپولیسم که در پوشش حامی و منجی عرضه می شود، آری بگوید. چنان که لاکلائو نیز با تفکیک میان ادعا (claim) و درخواست (request) به عنوان دو سنخ متفاوت از مطالبه می گوید، زمانی که ساختار پاسخ گوی ادعاها نباشد، شکاف «ما» و «آنها» پدید آمده، میان مردم و حکومت فاصله می افتد و پوپولیسم ظهور می کند.
سعید حجاریان
شرق
واژه های کلیدی: انجمن | ایران | همراه | ایرانی | ایرانی | احمدی نژاد | احمدی نژاد | دولت احمدی نژاد
دانلود فایل ها
توجه: ممکن است تمام لینک های دانلود به دستور مقام قضایی حذف شده باشد...
